"Ti dis: Galicia é ben pequena. Eu dígoche: Galicia é un mundo". V. Risco.

galiciaconfindosverdescastros

A RIBEIRA SACRA DO MIÑO

Iniciamos a ruta en Chantada seguindo o curso do río Asma e pouco despois de pasar A Ponte e Líncora desviámonos á esquerda en dirección á aldea de Belesar, de onde parten os catamaráns que realizan rutas fluviais polo Miño
A estrada estreita e de pronunciado desnivel descende sinuosa entre viñedos e bodegas ata chegar á beira do Miño. De cando en vez atopamos pequenos aparcadoiros para os tractores á entrada das viñas, moi oportunos para estacionar o coche uns minutos e contemplar as espectaculares vistas do canón do Miño. Xa en Belesar, atravesamos a ponte e continuamos á dereita seguindo o curso do río cara ao sur ata chegar á praia fluvial da Cova, un bucólico remanso cunha área recreativa onde poder descansar á sombra das árbores fronte ao meandro que forma o río para salvar o Cabo do Mundo. A partir de aquí a estrada comeza a ascender e alonxarse cada vez máis do río entre árbores e viñedos. Dende esta marxe pódense ver ao outro lado pequenas aldeas agochadas entre as boscosas abas da ribeira, completamente mimetizadas coa paisaxe, e paraxes imponentes como a península do castro de Noguerol, tamén coñecida como Cabo do Mundo, de 518 m. de altitude, da que temos unha panorámica privilexiada dende o miradoiro da Cova ou dende a igrexa románica de San Martiño da Cova de Seoane, a 1 qm. da praia fluvial. Logo, a estrada segue ascendendo ata Fión onde cómpre parar para ver o ecomuseo Pazo de Arxeriz, un extraordinario centro de interpretación etnográfico da contorna. A partir de aquí a seguinte parada depende das preferencias de cada un. Unha tea de araña de estradas secundarias conducen a un sinfín de aldeas cheas de sorpresas agradables que hai que descubrir. A miña suxestión é seguir a estrada CP-41-02 ata Eiré para visitar a igrexa de San Miguel e continuar logo ata Ferreira de Pantón para visitar o mosteiro cisterciense das Bernardas. Dende aquí temos moi perto San Fiz de Cangas, Santo Estevo de Atán e San Vicente de Pombeiro.
Dende San Estevo de Atán os máis aventureiros poden achegarse a Marce, na parroquia de Vilar de Ortelle e percorrer a ruta de sendeirismo que conduce á fervenza de Augas Caídasde arredor de 30 m. de altura, de difícil acceso no tramo final. Se ides, veredes un letreiro á esquerda da estrada que sinala o comezo da ruta antes de chegar a Marce. 
De volta de Augas Caídas o mellor é desandar o camiño ata chegar de novo á N-120 e seguila ata Monforte de Lemos, importante nó de comunicacións ferroviarias de Galicia. Se ben as súas orixes se remontan a épocas prerromanas, Monforte é unha vila medieval situada á beira do río Cabe, afluente do Sil, que conserva un patrimonio histórico artístico de gran importancia como a torre da homenaxe e o castelo dos condes de Lemos, o mosteiro benedictino de San Vicente del Pino, hoxe Parador de Turismo, o convento de Nosa Señora da Antiga, tamén coñecido como colexio dos Escolapios, o museo de arte sacro do convento das Clarisas, o barrio xudeu ou a ponte vella.

De Monforte sairemos pola estrada LU-617 dirección Chantada e a medio camiño entre esta localidade e Escairón colleremos a LU-3207 á dereita para visitar o Pazo de Tor, un dos pazos fidalgos mellor conservados de Galicia. Para chegar a el hai que pasar por Toiriz, Moreda, San Xillao de Tor, cruce á esquerda e Museo e Pazo de Tor.
Volvemos de novo á LU-617 dirección Chantada e enlazamos coa CRG 2.1 que segue ata Escairón. Aquí sairemos á dereita para realizar un xiro na glorieta e enlazar coa LU-5809 que conduce a Diamondi, a ruta máis curta, a 18 qm. do Pazo de Tor, para visitar a igrexa románica de San Paio de Diamondi e percorrer unha ruta de sendeirismo de case 3 qm. coñecida como Os Codos de Belesar, porque traza tres pronunciadas curvas para salvar a pendente de 300 m. que separa Diamondi de Belesar.
A ruta dos Codos de Belesar iníciase ao lado da marquesiña do autobús, fronte ao cimeterio de Diamondi, situado un pouco máis arriba da igrexa, e transcorre case totalmente entre soutos e carballeiras por unha calzada romana da que se conservan algúns tramos.








Restos de calzada romana  

No tramo final, o máis pendente, predominan as plantacións de viñas e pódense contemplar espectaculares vistas do Miño e dos viñedos e bodegas que parecen facer equilibrios na forte pendente da outra marxe do río.
Volvemos a Diamondi se non temos quen nos recolla en Belesar e seguimos a estrada cara ao norte pasando por Galegos, A Capela Vella e Fondo da Vila ata enlazar co corredor CRG 2.1 dirección Chantada. A menos de 2 qm. atopamos un cruce á esquerda que indica Santo Estevo de Ribas de Miño, a onde chegaremos despois de ascender arredor de 2 qm. 
Para continuar cara a Chantada hai que baixar de novo ata a CRG 2.1 e pasar o río Miño pola ponte nova.
Antes de chegar a Chantada podemos desviarnos á dereita en Tarrío para visitar a igrexa de Sta. María de Pesqueiras situada enriba do embalse de Belesar, con pinturas murais de gran valor no seu interior.
Volvemos de novo cara a Chantada e dende o barrio do Asma saímos pola mesma ruta do inicio, pero esta vez, pasado o barrio da Ponte, deberemos desviarnos á dereita para iniciar a ruta da marxe dereita do Miño. Por este lado a estrada transcorre sinuosa e sombría entre bosques de castaños, érbedos, sobreiras, carballos e algúns piñeiros, atravesada ás veces por torrentes que dirixen as súas augas en dirección ao Miño, como o río Fondós, que no seu tramo final salva vertixinosas pendentes con fervenzas de diferentes alturas. A de maior altitude podedes vela despois de pasar San Pedro de Erbedeiro, nunha curva cunha ponte que salva o Fondós, ao lado da imponente parede vertical do Penedo de Graúllo. Para vela en todo o seu esplendor hai que seguir uns 200 m. a estrada que comeza a ascender dende a ponte trazando pronunciadas curvas. Neste punto pódense ver espectaculares panorámicas da fervenza do Fondós, do Penedo de Graúllo, e uns metros máis adiante, do canón do Miño.


Penedo do Graúllo
A 3 qm de aquí atopamos a aldea de Chouzán onde está ubicada unha das igrexas románicas más espectaculares desta zona nunha paraxe impresionante: Santo Estevo de Chouzán. E aproximadamente 6 qm. máis adiante a de San Xoán da Cova. A partir de aquí continuaremos ata Os Peares, lugar de confluencia do Miño co Sil e o Bubal e das provincias de Lugo e Ourense. AQUÍ tedes información das igrexas deste último tramo.

RUTA DA ESTACA DE BARES


Ver RUTA DA ESTACA DE BARES nun mapa máis grande

  RUTA DA ESTACA DE BARES

O cabo da Estaca de Bares é o norte do norte, un enclave espectacular que se introduce no mar Cantábrico e soporta impasible arremetidas de ventos e tempestades. Este é un deses lugares que un non pode deixar sen coñecer.

Para chegar aquí hai que seguir a estrada da costa (C-642) que vai dende Ponte de Mera a Viveiro e, á altura do Porto do Barqueiro, coller nun cruce á man esquerda a (AC-100) que conduce directamente ao Faro da Estaca de Bares. A estrada de arredor de 9 quilómetros é estreita, pero cunhas vistas impresionantes, e remata nun aparcadoiro onde se pode deixar estacionado o coche. 
Neste finisterrae o faro e a casa do fareiro son os únicos indicios de civilización. Se o fareiro está accesible tal vez vos ensine o faro por dentro, pero se non é posible, pódese bordear o edificio e continuar por un estreito vieiro cara á punta do cabo. Nesta zona a paisaxe é sobrecolledora e perigosa, especialmente en días de vento, porque nalgúns tramos o camiño discorre pola beira do precipicio. 
Se ides en primavera ou en verán veredes o chan tapizado de flores. Entre elas están as da ''Armeria maritima'', coñecida popularmente como “herba de namorar”, pero limitádevos a observala ou fotografala porque está en perigo de extinción.

De volta ao aparcadoiro e mirando cara ao leste hai unha senda que conduce a unha antiga base americana abandonada. Seguídea cara ao mar e atoparedes o observatorio de aves e unha serie de muíños construídos na pendente do cantil ata perto do mar. Despois de contemplar a paisaxe dende este punto podedes seguir andando, en bici  ou en coche ata o Semáforo, transformado na actualidade nun hotel cunhas vistas espectaculares sobre a ría do Barqueiro.

De non quedardes no hotel podedes baixar ata o porto de Bares, unha aldeíña de pescadores chea de tascas mariñeiras, cunha praia en forma de cuncha de augas cristalinas e un porto cun espigón de pedras ciclópeas de incerta datación: uns opinan que as súas orixes poden ser fenicias e outros romanas, o que parecen confirmar outros restos atopados na zona. 
Se tedes uns días para poder desconectar e descansar non o dubidedes; este é un deses lugares nos que se respira paz e tranquilidade. 
De quedardes podedes repartir o tempo entre a praia e os paseos. Hai unha ruta de sendeirismo que percorre o cabo todo arredor para disfrutar da natureza.

A un quilómetro e medio do porto de Bares está a aldea de Bares onde se poden ver antigos muíños de auga e de vento. Dende aquí pódese chegar ata a Cuncha da Dorna, á beira dos cantís da costa oeste, cunhas vistas extraordinarias da ría de Ortigueira e da costa do cabo Ortegal.

Seguindo pola estrada que leva ao Porto do Barqueiro atoparedes á dereita unha pista que vai ao Facho de Maeda, onde atoparedes unha garita restaurada dende a que se pode observar unha panorámica da costa. De novo na estrada que conduce ao porto do Barqueiro, un pouco máis adiante, tedes a opción de baixar ata o castro e a praia de Vilela, para descansar ou refrescarse cun relaxante baño no mar ou, pola contra, continuar ata o porto do Barqueiro, outro típico pobo mariñeiro situado na desembocadura do río Sor, mirando cara á ría do Barqueiro. A vila gabea monte arriba ao abeiro dos ventos do norte e acolle no seu porto unha pequena frota de barcos de pesca.


A COMARCA DO ORTEGAL


Ver A COMARCA DO ORTEGAL nun mapa máis grande


Se Galicia é o confín de Europa, a comarca do Ortegal é o confín do confín. Situada entre o cabo Ortegal e a Estaca de Bares, entre o Atlántico e o Cantábrico, é terra de xente rexa, curtida polo mar e os vendavais, mais tamén aberta e
hospitalaria, que axiña te integra nas súas troulas e conversas.
A comarca do Ortegal é un lugar ideal para os amantes da natureza e a fotografía e un paraíso para xeólogos e biólogos.
A miña suxestión é que aproveites a primeira ponte que teñas para achegarte aquí. Están a agardar por ti estes cinco itinerarios.

RUTAS DA COMARCA DO ORTEGAL


Porto de Cariño 

A RUTA DOS ROMEIROS: SAN XIAO DO TREBO E O CABO ORTEGAL
É unha ruta apta para todas as idades, e pódese percorrer tanto a pé como en coche ou bicicleta. Non obstante, os que poidades percorrela a pé disfrutaredes dobremente. 
Se chegastes en coche ata Cariño podedes deixalo aparcado na rúa do Campo, nos arredores do cimeterio, dende onde xa podedes ver o mar Cantábrico e, enfronte, do otro lado do mar, a Estaca de Bares.
Dende o cimeterio até San Xiao do Trebo, antigo asentamento romano, hai tan só dous quilómetros, polo que un pode ir paseando con calma, disfrutando da paisaxe. En San Xiao pódese visitar a ermida do santo, onde se celebra unha romaxe o derradeiro sábado de xaneiro, e refrescarse na fonte ou parar na taberna que está ao pé da estrada a degustar unha caldeirada de peixe acompañada dun bo viño. 
Dende San Xiao ao cabo Ortegal hai que percorrer un quilómetro e medio máis. A estrada vai primeiro subindo ata chegar a un punto en que baixa en picado ata o faro. As vistas son espectaculares, especialmente no traxecto final, dende onde semella que vas ao encontro do océano, a fundirte con el, como os tres aguillóns que emerxen das augas. A baixada en coche hai que facela con moito coidado porque estás á beira do precipicio. 
Xa na rotonda do faro tes a sensación de estar na proa dun transatlántico. Dende aquí divísase ao leste outra proa, a Estaca de Bares, e ao oeste a enorme parede dos cantís do Limo e da serra da Capelada.
O solo do cabo Ortegal e os seus arredores é un paraíso para os xeólogos porque as súas rochas formaron parte hai millóns de anos do fondo submarino. Destacan especialmente os gneis, as ecloxitas e as anfibolitas.
Pero como din que unha imaxe vale máis ca mil palabras... comprobádeo vós mesmos:
RUTA DO MONTE MAZANTEO  
Se visitades o cabo Ortegal nun día de verán e quedades a comer en San Xiao tedes dúas opcións para rematar o día: percorrer outros dous itinerarios pola mesma zona ou visitar calquera das praias que se atopan ao final do macizo de Mazanteo na parroquia de Figueiroa. Eu suxírovos a segunda opción para variar de actividade e gardar forzas para o día seguinte. 
Todas estas praias teñen acceso por estrada, e a algunhas, como a praia de Fornos, pódese chegar co coche ata a mesma area. Alí atoparedes un aparcadoiro onde estacionar o coche mentres disfrutades do mar e do sol. É unha praia ideal para familias con nenos pequenos e para persoas maiores. Se ides unha vez non poderedes evitar repetir. Aconséllovos que poñades a toalla na parte esquerda da praia, mirando de fronte o mar, porque é a zona máis abrigada e tamén a máis tranquila para o baño. 
Outra opción para os máis deportistas é deixar o coche aparcado nos arredores do cimeterio da Pedra, onde comeza a ruta, percorrela andando ou en bicicleta, pasar a tarde na praia, e volver de novo ata a punto de partida bordeando o monte polo lado da costa. E se aínda non é moi tarde, mesmo podedes desviarvos un momentiño ata o Castro da Moura e contemplar unha panorámica vespertina da ría de Ortigueira e o porto de Cariño dende outra perspectiva. 
Os que non teñan problemas de mobilidade teñen a opción de ir á praia dos Cabalos, unha praia que che fai sentir a sensación de estar en contacto coa natureza en estado puro. O acceso, agás cando está a marea baixa, é a pé, por un vieiro que transcorre en pendente a través dun monte de eucaliptus, e conleva o atractivo de ter que practicar alpinismo por un pequeno cantil para baixar ata a area. Pero merece a pena este pequeno "sacrificio" porque é un lugar máxico.


RUTA DE SANTO ANDRÉ DE TEIXIDO
Se estades en Cariño e queredes seguir disfrutando de panorámicas espectaculares non deixedes de facer a ruta de Santo André de Teixido. Para elixir o punto de partida tedes varias opcións: Comezar no itinerario 2, Camiño do Faroleiro, que se inicia perto do cabo Ortegal, comezar no itinerario 3, Camiño do Limo, ou comezar na parroquia da Pedra. Se vos decidides pola derradeira opción, tedes que seguir a estrada Cariño a Pedra ata pasar unha gasolineira que hai á man dereita ao final da recta do Sagrón, onde atoparedes, tamén á man dereita, un cruce cun sinal que indica que por alí se vai a Santo André de Teixido. Aínda que eu vos recomendo que sigades calquera dos itinerarios anteriores porque teñen unhas vistas espectaculares.
En calquera caso as estradas irán ascendendo dende o nivel do mar ata chegar á Garita de Herbeira, o punto máis alto da Serra da Capelada, onde se poden contemplar os cantís máis altos de Europa despois dos dos fiordos noruegueses, cun desnivel de 613 metros sobre o mar.
Dende a Garita de Herbeira podemos realizar outro itinerario que conduce ata o Pico da Miranda, un espectacular miradoiro de perto de 500 metros de altura sobre a ría de Ortigueira, ou continuar coa ruta seguindo a estrada que atravesa a serra da Capelada,
Atravesada a serra na que pacen en liberdade cabalos e vacas, a estrada comeza a baixar ata chegar a un cruce. Se seguimos á esquerda chegaremos ata Cedeira e se seguimos adiante pola dereita a estrada irá baixando ata chegar a Santo André de Teixido, un lugar máxico do que di a lenda “que vai de morto o que non foi de vivo”. De aí que polo camiño poidamos atopar algunha ánima que non puido facer o traxecto en vida reencarnada nalgún animaliño do campo, sexan lagartos ou bolboretas. Non lles impidades seguir o seu camiño!
Probablemente o enclave de Teixido fóra un lugar de culto ancestral posteriormente cristianizado. As referencias máis antigas que se conservan do santuario pertencente á Orde de Malta remóntanse ao s. XII, aínda que a súa igrexa non comezou a ser construída ata o s. XVI. Hoxe en día é un lugar de pelerinaxe durante todo o ano, pero o día propio da romaría é o 8 de setembro.
Ao chegar á aldea atoparedes a ambos lados da rúa principal postos de venda de recordos atendidos polos veciños, que agasallan aos romeiros cunha poliña de “herba de namorar” para chamar a súa atención.  Deslizádella nun peto sen que se decate á persoa amada e ficará namorad@ do vós eternamente. Isto ben merece que lles merquedes como mínimo uns “Sanandreses”, figuriñas feitas polas mulleres con miolo de pan cocido sen levedar e pintadas de vivas cores cunha simboloxía relacionada co santo.
Xa dentro da igrexa, presidida pola imaxe de Santo André, veredes colgadas do teito barcas de pescadores e no chan figuriñas de cera representando cabezas, pernas, mans, porquiños, vacas, etc. Son as ofrendas dos peregrinos para que o santo interceda na súa curación ou como pago de telos salvado dalgún naufraxio.
Despois da visita ao santo baixade as escaleiras situadas á dereita da fachada principal ata a fonte do santo. Un cartel indicaravos que a auga non é potable, pero podedes expresar un desexo mentres botades unha miga de pan á auga; se aboia cumprirase e se vai ao fondo non. Pero sempre podedes intentalo outra vez. 
Na actualidade chegar ata San Andrés de Teixido non é difícil porque hai unha estrada que conduce ata o mesmo santuario, pero non hai aínda moitos anos o único acceso posible era unha corredoira intransitable que baixaba polo monte abaixo ata chegar á ermida, o que lle valeu ao lugar o sobrenome de “San Andrés de Lonxe” ou “San Andrés de Cabo do mundo”.